.

“STEM müəllimləri” kütləvi-açıq-onlayn –kurs

III Təlim Modulu

“ Şagirdlərin  STEM əsaslı layihələr hazırlaması ”

                                1. STEM əsaslı layihə yazılışının xüsusiyyətlər

                                2.STEM metodu əsasında qurulan dərsin üstünlükləri

                                3.STEM  üçün İngilis dili  

1. STEM əsaslı layihə yazılışının xüsusiyyətləri

Təqdimatı sağ -sag  küncdəki "geniş ekran" funksyası ilə böyüdün və şagirdlərin layihə yazılışı mərhələləri ilə tanış olun (nümunə əsaslı təqdimatdır).

2. STEM metodu əsasında qurulan dərsin üstünlükləri

Artıq I və II Təlim Modullarınıdan sizə aydındır ki, STEM müəyyən fənlərin birləşmiş şəkildə tədrisi demək deyil. STEM keçilən mövzuların elmi, riyazı, təcrübi biliklər əsasında mənimsədilməsilə, 21-ci əsr tələblərinə uyğun olaraq, rəqabətə davamlı kadrların hazırlanması məqsədini daşıyır. STEM şagirdlərimizin həyatlarının bütün sahələrində istifadə edə biləcək bir düşünmə, anlama, komanda işi, araşdırma və yaradıcılıq qabiliyyətlərini inkişaf etdirir. STEM xüsusi təşkil olunmuş bir sinif deyildir - mövcud tədris proqramı daxilində müxtəlif mövzuları məqsədyönlü şəkildə vəhdətləşdirmək yoludur.

Bir daha STEM anlayışını təfsir edək:

S-Science-elm, təbiət elmləri mənasında işlənir. Bizi əhatə edən ətraf aləmi öyrənən sahələr nəzərdə tutulur (ən geniş mənada);

T-Tecnologies-texnologiya; maraqlıdır ki, insanın müəyyən ehtiyaclarını ödəmək üçün elə insanın özü tərəfindən hazırlanan müxtəlif həllər-əşya, avadanlıq və s. bunlar elə texnologiyadır. Diqqətlə üzərində əyləşdiyiniz stulun quruluşunu nəzərdən keçirin. Məgər onun hazırlanması zamanı insan anatomiyası, ağırlıq mərkəzi, simmetriya və s. kimi vacib məqamlar nəzərə alınmayıbmı? Və yaxud, qeydlər aparmaq üçün əlində saxladığınız qələmin  sadə, eyni zamanda qəliz olan quruluşu, işləmə prinsipi bir texnologiya deyilmi? Problemin həlli üçün hazırlanan istənilən məhsul bir texnologiyadır;

E-Engineering-mühəndislik; şagirdlər müəyyən məhsulu hazırlamaq üçün tərtibat işlərində, problem həll etmək məqsədliə sadə çertyojlar çəkir, qurma-yapça fəaliyyəti ilə məşğul olurlar.

M-Mathematics-riyaziyyat; hadisələri və əldə olunan məhsulları, cisimlərin ölçüləbilən xüsusiyyətlərini təsvir etmək üçün qrafiklər, düsturlar və hesablamalr aparmaq, statistik nəticələri təhlil etmək (Big Data-ya hazırlıq) üçün mütləq gərəklidir.

STEM-dərslərinin müəyyən məqamları sizə tanış gəlirsə və siz deyirsinizsə ki, mən dərslərimdə mövzuya uyğun olan təcrübələri həmişə edirəm, əyani vəsaitləri nümayiş etdirirəm, mənim üçün bu yenilik deyil, siz haqlısınız. Bəzən bu elə belədir. Lakin STEM dərslərinin xüsusiyyətlərinə nəzər saldıqda, fərqli cəhətləri özünüz təyin edə biləcəksiniz.

Ümid edirik ki, bu təlimatları digər müəllimlərlə effektiv əməkdaşlıq etməkdə və şagirdlərinizin elmə və riyaziyyata (və digər sahələrə)  istiqamətləndirməkdə tətbiq edəcəksiniz.

1. STEM dərslərinin nəticəsi real dünya problemləri və problemlərin həllinə yönəldilir. STEM dərslərində şagirdlər real sosial, iqtisadi və ətraf mühit problemləri ilə tanış olur. Fikir yürüdür və həll yollarını axtarırlar. Bu baxımdan şagirdlərinizə daha geniş düşünməyə, təsəvvür etməyə və təkliflər verməyə şərait yaradın. Bəzən problemlərin həll yolları üçün gözlənilməz ideyalar məhz şagirdlərdə yaranır. Şagirdlərinizin diqqətini yönləndirmək üçün Dünyadakı RealSTEM Problemləri  ilə tanış ola bilərsiniz.

2. STEM dərsləri mühəndissayağı tərtibat prosesi ilə müşayət olunur. Bu prosesdə şagirdlər hazırlayacaqları  modelin, qurğunun hissələrini müəyyənləşdirir, tədqiqatları aparır, yeni həllər üçün bir çox fikirlər yürüdür, prototip hazırlayır və yaradır, sonra sınaqdan keçirir, qiymətləndirir və yenidən hazırlayır. Bu bir az qəliz səslənə bilər, ancaq həqiqətən də, qurma-yapma zamanı şagird qrupları öz tədqiqat əsaslı ideyalarını sınayır, müxtəlif yanaşmalar edir, səhv edir,  səhvlərini düzəldir və yenidən cəhd edirlər. Onlar üçün həmin anda əsas olan, onların təklif etdiyi  problemin həlli yollarıdır.

3. STEM dərsləri, şagirdləri öz əlləri ilə edilən tədqiqata və araşdırmaya yönəldir. STEM dərslərində öyrənmə və araşdırma üsullarına məhdudiyyətlər qoyulmur. Şagirdlər bütün işləri məsuliyyət bölgüsü etməklə birlikdə edirlər və çətinliklərin həlli yollarını fikirləşirlər. Onlar fikirlərini bölüşmək və modelləri lazımlı şəkildə yenidən hazırlamaq üçün ünsiyyət qururlar. Onlar öz fikirlərini sərbəst ifadə edir və öz araşdırmalarını tərtib edirlər. Yəni, müəllim hazır heç bir bilik və material təqdim etmir, o, daim istiqamətvericidir.

4. STEM dərsləri şagirdləri məhsuldar komanda işinə cəlb edir. Şagirdlərin məhsuldar bir komanda kimi çalışmasını təşkil edə bilmək heç də  asan iş deyil. Xüsusilə sinifdə 40-nəfərə yaxın şagird varsa, onları daim nəzarətdə saxlamaq, qarşıya çıxan suallara vaxtında düzgün istiqamət vermək müəllimdən təmkin və müəyyən səriştə tələb edir. Bu məqsədlə kiçik tövsiyyələrimiz sizə faydaı ola bilər:1) bir müddət şagirdlərinxarakterlərini, dərketmə yollarını araşdırın. Yəni şagirdlərinizə bələd olun. Qruplar yaradarkən bir-biri ilə “dil tapa bilən” şagirdləri qruplaşdırın. 2) Sinfin “qeyri-rəsmi lider”lərini nəzarətdə saxlaya bilsəniz, onlar sizə qrupları idarə etməkdə çox köməklik edəcəklər. 3)Fizika, kimya, biologiya, informatika fənni üzrə laborantları da STEM dərslərinə cəlb edin, bu proses həm də onlara aiddir. 4) Sinifdə, qrupda özünüidarə ilə bağlı şagirdlərlə bərabər “qızıl qaydalar” tərtib edin və sinif otağının görünən yerində asın. Şagirdlərin komanda ilə işləmə bacarıqları aşağı siniflərdən addım-addım formalaşan bir vərdişdir. Bu vərdişin formalaşması tək bir müəllimdən deyil, onlara dərs deyən müəllim kollektivindən asılıdır.Bu səbəbdən, müəllimlər də ümumi işin keyifiyyəti üçün əməkdaşlıq etməyi diqqətdə saxlamalıdırlar.

5.STEM dərsləri şagirdlərinizin öyrəndiyi mövzuya uyğun dəqiq riyazi hesablamaları və elmi izahını tələb edir. STEM dərslərinizdə mümkün qədər, uyğun riyazi hesablamalara  və elmi izahlara inteqrasiya etməlisiniz. Keçilən mövzunun riyaziyyat, kimya, fizika, biologiya, coğrafiya ilə necə əlaqəli ola biləcəyini öyrənmək üçün digər riyaziyyat və  ya təbiət fənlərini tədris edən müəllimlər ilə əməkdaşlıq qurun. Öyrənin ki, öyrədə biləsiniz. Soruşmaqdan- sizin üçün yeni olan məlumatları əldə etməkdən çəkinməyin. Bu sizə, digər müəllim həmkarlarınıza nə verəcək?  Şagirdlər əslində müxtəlif fənlərin və riyaziyyatın təcrid olunmuş sahələr olmadığını görsələr, problemləri həll etmək üçün birlikdə işləyə bilərlər.

6. STEM dərsləri bir neçə düzgün cavab variantları verməyə şərait yaradır. Bəzən biz müəllimlər elə bir təcrübə, vəziyyət, məsələ tərtib edirik ki, bütün qruplar eyni nəticəni, cavabı almalı olur.Yəni, onların cavablarında yaradıcı yanaşmaya mane olmuş oluruq. STEM dərsləri isə, əksinə, həmişə bir neçə düzgün cavab və yanaşma söyləməyə imkan yaradır. STEM dərs mühiti yaradıcı həllər üçün zəngin imkanlar təklif edir. Modelləri layihələndirərkən və ya sınaqdan keçirərkən, qruplar bu problemi həll edə  də bilər və həll etməyə də bilər. Bu  bir tərəfədən yaxşıdır. Onlar yanlış gedişata nələrin səbəb ola biləcəyini əvvəlcədən görmüş olur və yenidən cəhd edin. İlk sınaq uğursuzlu  həll yollarını tapmaq və tərtib etmək üçün müsbət bir addım hesab edilir.

STEM əsaslı dərslər axtarmaq üçün internetdə axtarışlar etmək fikrinə düşmüsünüzsə, sizə bir qədər istiqamət vermək istərdik. Aşağıdakı saytlardan müxtəlif resurslar əldə edə bilərsiniz:

Design Squad Nation, 

NASA STEM lesson, 

National Geographic Education,

 STEMWorks,

 TeachEngineering,

 The Air Force Collaboratory.

3. STEM  üçün İngilis dili

           Artıq bildiyiniz kimi, 21-ci əsr bacarıqlarından, STEM-ın məzmununu ehtiva edən “4K” bacarıqlarından biri də “communication, collobration”dur, yəni kommunikasiya və əməkdaşlıqdır. Heç kimə sirr deyil ki, müsair dövr xarici həmkarların təcrübəlrində faydalanmağı, onlayn ünsiyyəti tələb edir. Bu isə o zaman mümkün olur ki, hansısa bir beynəlxalq dili az da olsa mənimsəmisinz. Təhsil sahəsində ingilis dili qabiliyyətlərinə sahib olmaq isə sizin üstün məziyyətlərinizdən biri ola bilər. Bu baxımdan, müasir müəllimin malik olmalı olduğu xüsusiyyətləri (bax, II Təlim modulu materialları) diqqətdə saxlayaraq, STEM istiqamətində biliklərinizi artırmaq istəyirsinizsə, mütləq ingilis dili vərdişlərinə yiyələnməlisiniz. Öyrənmək heç vaxt gec deyil!

Material:

          http://ir.library.illinoisstate.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1009&context=jste

VACİB  QEYD:

“STEM Azərbaycanda” layihəsində istifadə olunan bütün materiallar “Müəllif Hüquqları Dövlət Agentliyi” tərəfindən qeydiyyatdan keçirilir. Bu səbəbdən, müəllif hüquqlarına və zəhmətinə hörmət edərək, materiallardan istifadə edilərkən mütləq müəllifin adını: Aliyə Əhmədova və materialın onlayn linkini mənbə olaraq göstərməyi diqqətdə saxlayın.

“STEM Azərbaycanda” layihəsindəki yazılara görə Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi heç bir məsuliyyət daşımır!